Hollywood yıldızı Bruce Willis hakkında herkesi üzen bir haber verildi. Ünlü oyuncuya Afazi hastalığı teşhisi kondu. Pek çok sorun yaşayan Willis çok sevdiği oyunculuk mesleğini bırakmak zorunda kaldı.
Dış ve iç medyada yer alan bu haberler ile Afazi hakkında merak arttı. Dış basında sanki bir nöroloji kitabı(textbook)’ndan tercüme edildiği izlenimi veren ve Türkçeye çevrilerek yerli medyada yer alan yazılarda, ancak bu konuyla ilgili uzmanların anlayabileceği bilgiler verildi. Zatürrie (pnömoni) bir hastalık adı, öksürük ise bir hastalık belirtisidir. Aynen bunun gibi, afazi bir hastalık ismi değil, bir hastalık belirtisidir. Çok çeşitli hastalıklarda ortaya çıkabilir.
Kişiler arası iletişim üç türlü olur: Konuşarak (sözlü), yazarak (yazılı) ve işaretle (işaret dili). Konuşma da çok farklı öğeyi kapsar. 1. Heceleme (artikülasyon) 2. Lisan. Lisanın ise, spontan konuşma, işittiğini anlama, isimlendirme ve tekrarlama gibi bölümleri vardır.
Afazi LİSAN BOZUKLUĞUnu ifade eder. Tipine göre konuşmanın bölümleri tek başına veya birkaçı birlikte bozulabilir. Genelikte sağ elini kullananlarda konuşma merkezleri beynin sol yarısındadır. Sol yarımküre (hemisfer)’de olan ve konuşma merkezlerini tutan her hastalık afazi ortaya çıkarabilir.
Afaziye neden olan en sık hastalık, “Beyin-Damar hastalığı”dir. İki tipi vardır: damar tıkanmasına bağlı beyin enfarktı ve beyin kanaması. Genelde sağ vücut yarısındaki felçle birliktedir. Daha seyrek nedenler, Alzheimer ve diğer demanslar gibi beynin yozlaştırıcı (dejeneratif) hastalıkları, bu bölgede oluşan tümör, abse, kist, gibi kitleler (kafa içinde yer kaplayan oluşumlar), iltihap vd. Sol hemisferde klasik olarak iki konuşma merkezi vardır. Alın lobunda Broca alanı ve şakak lobunda Wernicke alanı. Broca merkezi spontan konuşma ile ilgili, Wernicke alanı işittiğini anlama ile ilgilidir. Hastalığln sol hemisferde tuttuğu yere göre farklı afazi tipleri ortaya çıkar: Spontan konuşmanın bozulduğu motor (Broca) afazi, işittiğini anlamanı bozulduğu hissi (Wernicke) afazı, her iki alanın birlikte tutulduğu global (total) afazi. Ayrıca bazı nadir afazi tipleri de bulunur.
Haberlerde Bruce Willis’in afazisinin tipi ve nedeni hakkında bilgi verilmemekte. Anlaşılan Willis’in beynin bir dejeneratif hastalığa bağlı afazisi var.
Not: İlgi alanlarından biri konuşma bozuklukları ve bu konuda birçok makalesi, üniversite dersi ve konferansları olan bir nörolog olarak afazi ile ilgili bilgi vermek istedim. Ne kadar basitleştirmek istedimse de bu konu bazı dostlara çok tıbbi gelebilir. Dış medyadan alınan ve tercüme edilerek bizim medyada yayımlanan bu konudaki yazıların çok daha tıbbi ve anlaşılmaz olduğunu belirtmek isterim.